Przedstawiam pracę Waszej koleżanki Karoliny z klasy IV, która swoim opowiadaniem o zwyczajach śląskich zdobyła pierwsze miejsce w konkursie organizowanym przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Pszczynie:
„ŚLĄSKIE ZWYCZAJE W MOIM DOMU ''
Zgłosiłach sie do Wos na tyn konkurs , bo czuja sie
ślonzoczkom , choć za wiela po ślonsku niy umia godać .W szkole go nie uczom ,
a mogliby .Ta naszo gwara jest tako fajno . Niekiere słowa jak się godo , to
sie można nowet pośmioć bo tak śmiysznie brzmiom .
U nos w doma niy godo sie na co dziyń po ślonsku ino po
polsku . Byda musiała iść do starki co by mi pomogła , bo dużo słow po ślonsku
jeszcze niy rozumia , a łona to godo po
ślonsku ze starzikiem od rana do wieczora .Czynsto mi też opowiado jak to
pierwyj było .
Moja familijo miyszko na Ślonsku (przede wszystkim w
Mizerowie i Suszcu ) od dowiyn downa .Wszyscy moi krewnioki (poza starkom ze strony tatulka ) som
ślonzokami . Jo sie nazywom Karolina , moja mamulka to Beata , a tatulek Marcin. Mom tyż młodszo
siostra Natalka . Żyjom tyż moi starziki i jedna oma . Jest tyż dużo ciotek i
ujkow . Mom dopiyro 11 rokow , ale co pamiyntom to trocha zwyczajow ślonskich
obchodzymy w moi chałpie .
W styczniu jest dziyń starki i starzika , no i omy . Dowomy
im z siosrtrom jakiś kwiotki , abo bombony , a
za to oni nom dowajom maszkiety .
Tłosty Czwortek to kreple . Trza ich wiela zjeś , co by na
bezrok mieć dostatek .
W popielec idymy do kościoła , co by nom ksiynżoszek na czole
zrobił krziżyk . Niy jy się wtedy miynsa , ino wodzionka , abo jakiś postne
jodło jak : tomaty , szałot , jajca , abo kiszka z ziymiokami .Może tyż być maślonka , abo śledzie
bo starzikowi fest smakujom .
Piyrwszy dziyń wiosny chodzymy ze szkoły nad Pszczynke spolic
a potym utopić marzanne . Na zot idymy
ze śpiywem i kolorowym goikiem (przede wszystkim bajtle z przedszkola , na czele z mojom siostrom ), co by zima już
poszła do morza , a prziszła wiosna .
Jak prawdziwi Ślonzoki nie obchodzymy imiynin , bo u nos sie godo że to yno ''gorole ''
obchodzom. U nos jak u prawdziwych
ślonzokow obchodzymy yno urodziny . No
ale moja starka od strony tatulka niy jest z tond , przez co jak jest starzika Józefa (od niyj
ślubnego ) , to zawsze idymy do niego na bonkawa i jakoś zista .
W czasie postu co piontek je zakaz na miynso , jusz niy
wspomna o Wiylkim Tydniu .
W Niydziela Palmowo świyncymy palmy , ino niy taki ze sklepu
, kupne . My robiymy sami z wajmudla ,
kokoczki , kocianek , trowy trzcinowej i świyntojonkow .
Świynta Wiylkanocne to świynconka , w kierej musi być baranek
z zistowego ciasta , woszt , wyndzonka i
kroszonki kiere sama robia w sobota rano . Trza tyż dać sol , pieprz , chlyb i
masło . Wieczor we Wiylko Sobota mamulka idzie do kościoła poświyncić woda i
ogiyń.
Co by na Wiylkanoc dostać od zajonca prezynt to trza se
nojprzod zrobić w zagrodzie gniozdo z siana , abo słomy . Potem w Niydziela
Wiylkanocno po śniodaniu idymy go dopiyro szukać.
W śmiyrgust , czyli lony pyndziałek zawsze rano tatulek budzi
nos przez poloci wodom . Potem po kościele i śniodaniu chodza z siostrom do
starzikow , co by ich poloć . Zawsze godomy taki wierszyk:
''Prziszli my tu po
śmiyrguście , ale nos tu nie odpuśćcie .
Kupa jajec równo zdzielcie,mocie w piecu gynś , dejcie nom tyż kyns .
A pod
piecym drugo , ale jeszcze chudo ''.
Dostowomy za to kroszonki , abo bombony . W Niydziela Wiylkanocno , jak
jeszcze żyli opa to z palmy robili
krziżyki i rozkłodali na 4 rogi pola .
Terozki jusz tego niy robiymy , bo i pola niy ma .
W maju obchodzymy Zielone Świontki – polymy ogniska . A w
ostatnio niydziela maja starzik zawsze jedzie do Piekor na ponć .
U nos w doma jest tyż tak
,że niy wolno się kompać w stowkach , ani basynach przed 24 czyrwca ,
czyli przed św. Janem .
W lipcu momy w parafi łodpust . Nojpiyrw trza iść do kościoła na msza , a dopiyro potem na rozpust , czyli pod budy .
Kupujymy futermeloki , zozwor i inne maszkiety . Na szczelnicy tatulek z
luftbiksy szczylo do kwiotkow , abo pompanych luftbalonow .
Kiej żech szła piyrwszy roz do szkoy , to dostałach od
mamulki i starki po tycie z maszkietami , co by mi osłodzić , że mi się
skończyła laba .
We
wrzyśniu jak już na polach jest wszystko pozbiyrane , to idzie sie do kościoła
na żniwne . Z zebranych plonow robi sie
zapasy na zime . Owoce i jarziny zaprawiomy do krałzof , a bioło kapusta
kiszymy w glinianych bonclokach. Najpiyrw trza jom pokronżać , a potym wkłodać
ciasno do boncloka z prziprawami i solom i deptać po bosoku . Teraz jusz i niy
trza tak dużo , to się niy depto , ino ubijo rynkom w małym glinioku.
W
listopodzie chodzymy po cmyntorzach , świycymy świyczki i spominomy tych
umrzikow kierych jusz z nami ni ma . U nos
, jak kieryś jest chory , to sie
godo , że jak przezyje listopod to jusz
bydzie dobrze . Na koniec miesionca som Andzejki i loni woskiym . Można tysz
oszkrobać jabko i oszkrabiny ciepać na ziymia i patrzeć jako zrobi sie litera .
Bydzie to piyrwszo litera imiynia kawalera .
W
grudniu jeżdżymy codziynnie na roraty i czekomy na narodzyni Ponboczka .
Jak przijdzie 4 grudnia to je
impreza . Tatulek , jak kożdy
górnik mo wolne od roboty . Zawsze jedzie na suma do kościoła . Potem
jest obiot (rolady , kluski i modro kapusta ).Po połedniu zawsze ktoś
przichodzi i se maszkiecom kołocz , abo zista i popijajom gorzołke . Ale to
wszystko z umiarym, bo na drugi dziyń trza iść na szychta .
Mikołaja
obchodzymy 6 grudnia . Przichodzi do dom z diobłem i aniołem . Nie obydzie się
bez żykanio .
Na
Wilijo robiymy pierniki i makowki , ale do mie to najważniyjsze som te makowki
. Starka robi tysz moczka . Niy momy 12 potraw jak inni , ale musi być:
smarzony karp , śledzie , kapusta z grzibami , ziymioki i kompot z suszek . I
trza pamiyntać , co by być grzecznym w
Wilijo , bo jako Wilijo , taki cały bezrok . Trza mieć tysz oddane wszystki
dłogi , co by ich nie było na bezrok . A pod choinka prezynty przinosi
Dzieciontko . Jak zasiadomy do wieczerzy , to tatulek otwiyro okno i mogymy pod
choinke zajrzeć dopiyro po kolacji .Bo musza pedzieć , że u nos w doma niy
wolno odchodzić od wilijnego stoła .Trza
se wszystko tak porychtować , co by niczego niy brakło i nikt niy musioł
odchodzić .Ale po całym dniu o pustym brzuchu , to kożdy yno zaglondo , co by
jeszcze szkrobnońć ze stoła .Jo to yno czekom kiedy byda se mogła pomaszkiecić
makowek . Po wieczerzy jak mamulka wszystko posranio , to wszyscy siadomy i nojmłodszy z rodziny ,
czyli u nos moja siostra wyciongo prezynty . Ale zawsze jest troche stracha ,
bo nikt niy chce dostać wynglo . Śpiywomy tysz kolyndy , a jo przigrywom na
organach .
Właśnie
taki tradycje som u mie w doma . Acha , była bych zapomniała . Moi starziki
należom do zespołu wiejskigo ''Mizerowianie ''.Majom fajne stroje ślonsie ziemi
Pszczyńskij . Jeżdżom , a jo czasym z
nimi , na byle jaki konkursy i śpiywajom
nie ino po ślonsku . Czasym moga ich posłochać z płyty , bo tysz se takom
nagrali . Nie wszystko rozumia co śpiywajom , ale jest fajnie . Jak mamulka
opowiado z tatulkiem , albo starziki ,jak
to było za ich czasow to jeszcze bardziyj
mi się podobo . Siedza se kaś z
boku i słochom jak starzik z kolegami
rozebrali somsiadowi na sylwestra woz od siana , taki drabiniok i złożyli mu go
na stodole . Abo jak tatulek wynosił bramy od somsiadow. Jak ich tak słochom ,
to się ich pytom o niekiere słowa , bo ich niy rozumia , a oni się śmiejom ,
że pryndzyj bych się dogodała z Anglikiem niż ze Ślonzokiem . Na pewno
coś w tym jest , bo angielskigo w szkole
uczom , a ślonskigo to niystety niy .
