Śląskie zwyczaje w moim domu...

Przedstawiam pracę  Waszej koleżanki Karoliny z klasy IV, która swoim opowiadaniem o zwyczajach śląskich zdobyła pierwsze miejsce w konkursie organizowanym przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Pszczynie:

                        „ŚLĄSKIE ZWYCZAJE W MOIM DOMU ''

  Zgłosiłach sie do Wos na tyn konkurs , bo czuja sie ślonzoczkom , choć za wiela po ślonsku niy umia godać .W szkole go nie uczom , a mogliby .Ta naszo gwara jest tako fajno . Niekiere słowa jak się godo , to sie można nowet pośmioć bo tak śmiysznie brzmiom .

  U nos w doma niy godo sie na co dziyń po ślonsku ino po polsku . Byda musiała iść do starki co by mi pomogła , bo dużo słow po ślonsku jeszcze niy rozumia , a  łona to godo po ślonsku ze starzikiem od rana do wieczora .Czynsto mi też opowiado jak to pierwyj było .

  

Moja familijo miyszko na Ślonsku (przede wszystkim w Mizerowie i Suszcu ) od dowiyn downa .Wszyscy moi krewnioki  (poza starkom ze strony tatulka ) som ślonzokami . Jo sie nazywom Karolina , moja mamulka to  Beata , a tatulek Marcin. Mom tyż młodszo siostra Natalka . Żyjom tyż moi starziki i jedna oma . Jest tyż dużo ciotek i ujkow . Mom dopiyro 11 rokow , ale co pamiyntom to trocha zwyczajow ślonskich obchodzymy w moi chałpie .

  

W styczniu jest dziyń starki i starzika , no i omy . Dowomy im z siosrtrom jakiś kwiotki , abo bombony , a  za to oni nom dowajom maszkiety .

  

Tłosty Czwortek to kreple . Trza ich wiela zjeś , co by na bezrok  mieć dostatek .

  

W popielec idymy do kościoła , co by nom ksiynżoszek na czole zrobił krziżyk . Niy jy się wtedy miynsa , ino wodzionka , abo jakiś postne jodło jak : tomaty , szałot , jajca , abo kiszka z ziymiokami .Może tyż być maślonka ,  abo śledzie  bo starzikowi fest smakujom .

  

Piyrwszy dziyń wiosny chodzymy ze szkoły nad Pszczynke spolic a potym utopić marzanne . Na zot  idymy ze śpiywem i kolorowym goikiem (przede wszystkim bajtle z przedszkola  , na czele z mojom siostrom ), co by zima już poszła do morza , a prziszła wiosna .

  

Jak prawdziwi Ślonzoki nie obchodzymy imiynin , bo  u nos sie godo że to yno ''gorole '' obchodzom.  U nos jak  u prawdziwych ślonzokow obchodzymy yno urodziny .  No ale moja starka od strony tatulka niy jest z tond ,  przez co jak jest starzika Józefa (od niyj ślubnego ) , to zawsze idymy do niego na bonkawa i jakoś zista  .

  

W czasie postu co piontek je zakaz na miynso , jusz niy wspomna o Wiylkim Tydniu .

  

W Niydziela Palmowo świyncymy palmy , ino niy taki ze sklepu , kupne . My robiymy sami z wajmudla ,  kokoczki , kocianek , trowy trzcinowej i świyntojonkow .

  

  Świynta Wiylkanocne to świynconka , w kierej musi być baranek z zistowego ciasta , woszt , wyndzonka  i kroszonki kiere sama robia w sobota rano . Trza tyż dać sol , pieprz , chlyb i masło . Wieczor we Wiylko Sobota mamulka idzie do kościoła poświyncić woda i ogiyń.

Co by na Wiylkanoc dostać od zajonca prezynt to trza se nojprzod zrobić w zagrodzie gniozdo z siana , abo słomy . Potem w Niydziela Wiylkanocno po śniodaniu idymy go dopiyro szukać.

W śmiyrgust , czyli lony pyndziałek zawsze rano tatulek budzi nos przez poloci wodom . Potem po kościele i śniodaniu chodza z siostrom do starzikow , co by ich poloć . Zawsze godomy taki wierszyk:

 ''Prziszli my tu po śmiyrguście , ale nos tu nie  odpuśćcie . 

Kupa jajec równo zdzielcie,mocie w piecu gynś , dejcie nom tyż kyns .

 A pod piecym drugo , ale jeszcze chudo ''. 

Dostowomy za to kroszonki , abo  bombony . W Niydziela Wiylkanocno , jak jeszcze żyli opa  to z palmy robili krziżyki i rozkłodali na  4 rogi pola . Terozki jusz tego niy robiymy , bo i pola niy ma .

  

W maju obchodzymy Zielone Świontki – polymy ogniska . A w ostatnio niydziela maja starzik zawsze jedzie do Piekor na ponć .

  

U nos w doma jest tyż tak  ,że niy wolno się kompać w stowkach , ani basynach przed 24 czyrwca , czyli przed  św. Janem .

  

W lipcu momy w parafi łodpust . Nojpiyrw trza  iść do kościoła na msza , a  dopiyro potem na rozpust , czyli pod budy . Kupujymy futermeloki , zozwor i inne maszkiety . Na szczelnicy tatulek z luftbiksy szczylo do kwiotkow , abo pompanych luftbalonow .

Kiej żech szła piyrwszy roz do szkoy , to dostałach od mamulki i starki po tycie z maszkietami , co by mi osłodzić , że mi się skończyła laba .

  We wrzyśniu jak już na polach jest wszystko pozbiyrane , to idzie sie do kościoła na  żniwne . Z zebranych plonow robi sie zapasy na zime . Owoce i jarziny zaprawiomy do krałzof , a bioło kapusta kiszymy w glinianych bonclokach. Najpiyrw trza jom pokronżać , a potym wkłodać ciasno do boncloka z prziprawami i solom i deptać po bosoku . Teraz jusz i niy trza tak dużo , to się niy depto , ino ubijo rynkom w małym glinioku.  

  

W listopodzie chodzymy po cmyntorzach , świycymy świyczki i spominomy tych umrzikow kierych jusz z nami ni ma . U nos  , jak kieryś jest chory  , to sie godo  , że jak przezyje listopod to jusz bydzie dobrze . Na koniec miesionca som Andzejki i loni woskiym . Można tysz oszkrobać jabko i oszkrabiny ciepać na ziymia i patrzeć jako zrobi sie litera . Bydzie to piyrwszo litera imiynia kawalera .         

  W grudniu jeżdżymy codziynnie na roraty i czekomy na narodzyni  Ponboczka . 

  Jak przijdzie 4 grudnia to je impreza .  Tatulek ,  jak kożdy  górnik mo wolne od roboty . Zawsze jedzie na suma do kościoła . Potem jest obiot (rolady , kluski i modro kapusta ).Po połedniu zawsze ktoś przichodzi i se maszkiecom kołocz , abo zista i popijajom gorzołke . Ale to wszystko z umiarym, bo na drugi dziyń trza iść na szychta .

Mikołaja obchodzymy 6 grudnia . Przichodzi do dom z diobłem i aniołem . Nie obydzie się bez żykanio .

  

Na Wilijo robiymy pierniki i makowki , ale do mie to najważniyjsze som te makowki . Starka robi tysz moczka . Niy momy 12 potraw jak inni , ale musi być: smarzony karp , śledzie , kapusta z grzibami , ziymioki i kompot z suszek . I trza pamiyntać  , co by być grzecznym w Wilijo , bo jako Wilijo , taki cały bezrok . Trza mieć tysz oddane wszystki dłogi , co by ich nie było na bezrok . A pod choinka prezynty przinosi Dzieciontko . Jak zasiadomy do wieczerzy , to tatulek otwiyro okno i mogymy pod choinke zajrzeć dopiyro po kolacji .Bo musza pedzieć , że u nos w doma niy wolno  odchodzić od wilijnego stoła .Trza se wszystko tak porychtować , co by niczego niy brakło i nikt niy musioł odchodzić .Ale po całym dniu o pustym brzuchu , to kożdy yno zaglondo , co by jeszcze szkrobnońć ze stoła .Jo to yno czekom kiedy byda se mogła pomaszkiecić makowek . Po wieczerzy jak mamulka wszystko posranio , to  wszyscy siadomy i nojmłodszy z rodziny , czyli u nos moja siostra wyciongo prezynty . Ale zawsze jest troche stracha , bo nikt niy chce dostać wynglo . Śpiywomy tysz kolyndy , a jo przigrywom na organach .

  

Właśnie taki tradycje som u mie w doma . Acha , była bych zapomniała . Moi starziki należom do zespołu wiejskigo ''Mizerowianie ''.Majom fajne stroje ślonsie ziemi Pszczyńskij . Jeżdżom  , a jo czasym z nimi ,  na byle jaki konkursy i śpiywajom nie ino po ślonsku . Czasym moga ich posłochać z płyty , bo tysz se takom nagrali . Nie wszystko rozumia co śpiywajom , ale jest fajnie . Jak mamulka opowiado z tatulkiem , albo starziki  ,jak to było za ich czasow to jeszcze bardziyj  mi się  podobo . Siedza se kaś z boku i słochom  jak starzik z kolegami rozebrali somsiadowi na sylwestra woz od siana , taki drabiniok i złożyli mu go na stodole . Abo jak tatulek wynosił bramy od somsiadow. Jak ich tak słochom , to się ich pytom o niekiere słowa , bo ich niy rozumia , a oni  się śmiejom ,  że pryndzyj bych się dogodała z Anglikiem niż ze Ślonzokiem . Na pewno coś w tym jest , bo  angielskigo w szkole uczom , a ślonskigo to niystety niy .